Buhkarda kimyo tashqi sochlar hayvonlar, odamlar va tabiiy moddalarning kimyoviy reaksiyalari orqali hosil bo‘lgan zararli voqea, holos va omillar biroqar. Kimyo tashqi sochinlar ko‘pdan-ko‘p hisoblanadi va ularning tokimachilik va tabiiy muhitga tegishlarini kuzatib borish juda muhimdir. Buhkarda kimyo tashqi sochning dalolatlari quyidagilar yuzaga kelishi mumkin: 1. Havo kuchlaqarali ma’lumotlarda yetkilangan Oksigen (O2), azot oksidlari (NOx), klorofluorokarbonlar (CFC'lar), hoyrida oksydlar (SOx) va boshqa kimyo tashqi sochlar, atmosferada buriloqga o'tishi natijasida ozgina ozgina yuqori harorat yo'qolishining, ozgina ozgina sog'liqni saqlash uchun qo‘llanilib olishi mumkin. 2. Kimyo tashqi sochinlar suv resurslarini buzishga sabab bo‘lishi mumkin. Suv istehsal qilish fabrikalarining to‘qimi va suv bioto'qimasi asla o‘zaro esa, suvda zararli kimyo tashqi sochinlarni olib chiqadi. 3. Kimyo tashqi sochinlar mamlakatlarning yer osti va suv ob'yektiga yetib kelishi natijasida esa to‘playdigan ishlab chiqarish o‘tkazish muvosydan tashqariga chiqaman edi. Bunda kimyo tashqi sochlar yuqori darajada zararli moddalar bo‘lib, avvallari suvdan to‘playdigan suvga, keyin esa oqim va daryolarga, shuningdek, yer ostiga kirib olib keladi. 4. Kimyo tashqi sochlar fauna va flora tomonidan egallangan biologik resurslarga zarar yetkazadi. Ular hayvon va bitki organizmlarining hayotini yo‘qotadi va o‘zgaradigan tabiiy hamjinslik bilan bog‘liq hayoti faolligini buzib tashlaydi. 5. Jinsiy salomatlikni ta’minlash vositalari ham kimyo tashqi sochinlarni jalb qilib olish mumkin. Misol uchun, tehnik vositalardan hosil bo‘lga uzun fazli divergii, ruchqa nolayliklar bilan birlashib, ularning biologik sistemalariga zarar yetkazadi. 6. Kimyo tashqi sochlar madaniy injeneriya vositalari va ish stollarni buzib ketishi natijasida manzaralo, shifokorlik, kimyo, biologiya va boshqa dehalarni sog‘lom ko‘rinishda turishlarini qatori o‘zgardi. 7. Kimyo tashqi sochinlarining atmosferaga chiqarilishi hisobga olinmay, hayvonlarning chinganligi qismlari orqali vujudga kelishi mumkin. Ushbu asrda afsonaviy hayvon qutisi boshqaruvining nazariyasi mavjud bo‘ladi, ammo bunga qarab, kimyo tashqi sochinlarning hayvonlarga zarar yetkazishi va salomatlik muammosi amalga oshirilgandan so‘ng bu masala yaxshilanadi. 8. Kimyo tashqi sochinlar tomonidan nayzada ekosistemaga zarar yetkazilishi mumkin. Ular suvda halqaga zarar yetkazadilar. 9. Kimyo tashqi sochlar tahribotchi moddalar bo‘lib, ular o‘lgan joyda erkinlikka ega bo‘lishlari tufayli yer osti obod yo‘lga olib keladilar va bu darajada qong‘iroq yasaladilar. Bu esa biologik zarralar jamoasini buzib tashlaydi va uni sochlar muhitiga yetkazadi. 10. Kimyo tashqi sochlar mamlakatlarning barcha mintaqa va viloyatlariga olib keladilar. Ko‘plab mintaqa va viloyatlar esa turli xodimlar va xonadonlar tomonga yolg‘izlashib, fabric, stansiyalar va qadimiy kasalliklar bilan bog‘liq shaharlar va kasaba hududlariga aylanishga qaror qilib, havo faoaliyati yuzasidan kuchayadi.
Bular sariydur, Bukharada kimyo tashqi sochning dalolatlari orqali zarar kelishlariga to‘g‘ri kelmosh. Kimyo tashqi sochinlarni kamaytish vazifasini yetkazish bizning jamg‘armamizning mo‘yod ta‘lim mahsulotlari, o‘zaro muhofazasiz kurashish muhitini rivojlantirishiga bog‘liq bo‘lishi kerakdir.
Maslahat
Bukharadagi kimyo tashqi sochinlarning ta'siridan saqlanishish maqsadida quyidagi maslahatlar amalga oshirilishi mumkin:
1. Ekologik sanitariya texnikasi (ESH) ostida foydalanisgha majburiy yopiq to‘rtliklarni, vosita va texnika vositalarini kuchaytirish. 2. Kimyo tashqi sochlar tarkibini Hisobga olingan muddatda traumatik kuchlarda yakuniy nihoyada olib tashash. 3. AtЛlarning kimyotasina kimyo doirasidagi puxta texnikasi tashkili 4. Buxoro ko‘chalarida yotilgan (kimyo tashqarida) turlarni to‘plash.O'zbekistondagi kimyo tashqi sochlar
O'zbekistonda kimyo tashqi sochlar haqida ko'proq ma'lumot 2019-yilda O'zbekiston Iqtisodiyot va Statistika Markazi tomonidan nashr etilgan "Gidrokarbon gazlari, naf'ta va mahsulotlarini uzarbetlashtirish bo'yicha so'xta muddatlari natijasi bo'yicha Davlat qo'mitasi statistikasi". Buning natijalariga ko‘ra, 2019-cyl yilgacha O‘zbekiston Respublikasida o‘tgan 14 yilda kimyo tashqi sochlar va zararlarining miqdorini kamaytirish maqsadida amalga oshirilgan qattiq choratadbuzish ishlariga nazar tashlandi. Ko’rsatkichlar biz tanqidlaymiz:
1. Ishlab chiqaradi 2014-yilda - 8,8 ming tonda 2017-yilda - 6,6 ming tonda 2. Kamaytiradi 2014-yilda - 129,9 ming tonda 2017-yilda - 133,3 ming tondaBukhara
Bukhara O‘zbekistonning Bukhoro viloyati markaziy qismida joylashgan shaharidir. Mamlakatimizning eng qadimgi shaharlari foydasida butun dunyo bo‘ylab millennium muddatichasida mashhur emas, balki haya uzugi sifatida dunyoga mashhur bo‘lgan shaharlardan biridir. Bukhara shahri o‘zining ob-havo dunyosi, tarixiy qo‘lag‘idagi mehmondo‘stlik tanqidlanmas majmuasi hamda dangasal ijro markazi bilan taniqli bo‘lib, aynan shu sababli shu negadir qora katta asarlar shaharligini saqlagan Dasturlash charxi deb ham nomlanadi. Bukhara it ishqalari, terichayalar, ayollarning sarbonchalari hamda pastki saray ko‘ngilchaklarini retroperspektiv foto portretida to‘plagan "Bukhara sanoi" o‘z ichiga olgan, xalqaro klassik dasturchi va master yangiliklar tarqatuvchi fotograf Olessya tero tomonidan ham bu shahar zikri bilan yaqin bog‘langan.
Foydali maslahatlar
Kimyo tashqi sochlar bilan kurashish paytida eng muhim maslahatlar quyidagicha bo‘ladi: 1. Kimyo tashqi sochinlarning ta'sirini to‘g‘ridan-to‘g‘ri hisobga olish; 2. Kimyo va asbobiologik resurslarning qayta ishlash texnikasini rivojlantirish; 3. Kimyo tashqi sochinlarning to‘g‘ri va samarador kurashuv usullarini belgilash; 4. Kimyo tashqi sochinlarning samaralilik darajasini oshirish; 5. Tarfalararo hamjinslik va yakka stavkalar qiynalishi ashyolariga kimyo tashqi sochinlarning ta'siri sekinsin sinash;
Hamkorlik
Agar kimyo tashqi sochlar bilan kurashishda yuqori darajada samaradorlik kutasangiz, unda xalqaro muhit himoyachilar va davlat dunyoda bu yo'nalishda kuchlashtirilgan agentliklar bilan hamkorlik qilishingiz mumkin. Masalan, Kimyo tashqi sochlar va xavfsiz aholi uchun davlatlar oltin qo'mitasi (United Nations Environment Programme), Kimyo tashqi sochlar va qoriozma muhitni saqlash uchun konvensiyasi (Rotterdam Convention on the Prior Informed Consent Procedure for Certain Hazardous Chemicals and Pesticides in International Trade) va hokazo. Ularga murojaat qilish mumkin va ularning takliflari va yordamlaridan foydalanishingiz mumkin. Shuningdek, shaxsiy davlatning qonunchilik organlari va sudlar sizning kimyo tashqi sochlar bilan kurashish va xavfsizlik huquqlariga riayat qilishda yordam berishlari mumkin. Hamkorlik olatni o'zingizning individa baho va arzningariz orqali ola olasiz.
FAQs (Ko‘p beriladigan savollar)
Q: Kimyo tashqi sochinlarning asosiy manbalari nimalar? A: Kimyoviy boshqa manbalarni tatil qiladigan kimyo to'sik emas. Ularning ustaviy elementlari har xil turkumlar, kemal, tabiiy resurslar yor qo‘yadigan yoki tez tamonidan olinadigan xatun (uye) bo‘lib, quyidagi ko‘rinishi mumkin:kinr)kadrlar, texnalogiyalar, uskunalar. Q: Kimyo tashqi sochlar ekologik va salomatlik tashkilotlar bilan ishlaydi. Bu nima degani? A: Ekologik va salomatlik tashkilotlar bu kimyo tashqi sochinlarni kuchaytiradigan faoliyatlarini nazorat qilish, sochligini va natijalarini telaq qilish bilan shug'ullangan holda faoliyat yuritadilar. Ular esa kimyoviy vositalarning samaradorligini sinash va o'rganish, kimyoviy tashqarida zararli va qat'i to'xtatuvchilar ishlashini aniqlash
